ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ମାୟାଧର ରାଉତଙ୍କ ପରଲୋକ
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ମାୟାଧର ରାଉତଙ୍କ ଶନିବାର ଦିଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ବାସଭବନରେ ୯୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପରଲୋକ ଘଟିଛି। ତାଙ୍କ ପୁଅ ଏହି ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି। ଶ୍ରୀ ରାଉତ କହିଛନ୍ତି, ଶନିବାର ସକାଳେ ସେ ନାତିନାତୁଣୀ ଏବଂ ପରିବାରର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ଜଳଖିଆ ଖାଇଥିଲେ। ସେ କୌଣସି ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ନଥିଲେ ଏବଂ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଜନିତ କାରଣରୁ ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଛି। ଲୋଧି ରୋଡ୍ ଶ୍ମଶାନରେ ତାଙ୍କର ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର କରାଯିବ।୧୯୩୩ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୬ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ପୁରସ୍କାରପ୍ରାପ୍ତ ମାୟାଧର ରାଉତ ୧୯୫୦ ଦଶକରେ ଶାସ୍ତ୍ର ଭିତ୍ତିକ ଜ୍ଞାନ ବଳରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ସେ ପ୍ରଥମେ ୧୯୪୪ ମସିହାରେ ମଞ୍ଚରେ ‘ଗୋଟିପୁଅ ନୃତ୍ୟ’ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟକୁ ‘ଶାସ୍ତ୍ର ଭିତ୍ତିକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ’ର ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ଏହାର ପୁନର୍ଗଠନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ।ଶ୍ରୀ ରାଉତ ୧୯୫୨ ମସିହାରେ କଟକ କଳା ବିକାଶ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ। ଏହା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଯେଉଁଠାରେ ଓଡ଼ିଶୀ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା। ନିଜ ସହଯୋଗୀଙ୍କ ସହ ମିଶି ସେ ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଜୟନ୍ତୀକା ଆସୋସିଏସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର କୋଡିଫିକେସନ୍ ଓ ବିକାଶ ଉପରେ କାମ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଢାଞ୍ଚା ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହ ‘ଅଭିନୟ’ର ମୌଳିକ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ଏହାର ଶବ୍ଦଭଣ୍ଡାର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଓଡ଼ିଶୀ ଅଧ୍ୟୟନରେ ‘ସଂଚାରୀ ଭାବ’, ‘ମୁଦ୍ରା ବିନିଯୋଗ’ ଏବଂ ‘ରାସ ବିଷୟବସ୍ତୁ’ର ପ୍ରଚଳନ କରିଥିବାରୁ ଶ୍ରୀ ରାଉତଙ୍କୁ ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଏ।
ସେ ପ୍ରଥମ ଗୁରୁ ଥିଲେ ଯିଏ ‘ଶୃଙ୍ଗାର ରସ’ ସହିତ ‘ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ଅଷ୍ଟପଦି’ର ନୃତ୍ୟାଭିନୟ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ‘ପଶ୍ୟତି ଦିଷି ଦିସି’, ‘ପ୍ରିୟା ଚାରୁ ଶିଲେ’ ଏବଂ ‘ସଖୀ’ ଭଳି ରଚନା ରହିଛି। ୧୯୭୦ରୁ ୧୯୯୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରୀ ରାଉତ ଶ୍ରୀରାମ ଭାରତୀୟ କଳା କେନ୍ଦ୍ରରେ ଓଡ଼ିଶୀ ବିଭାଗର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ। ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀର ପ୍ରସିଦ୍ଧ କାମାନି ଅଡିଟୋରିୟମ୍ ତାଙ୍କ ‘ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ’ ପରିବେଷଣ ସହ ଉଦଘାଟିତ ହୋଇଥିଲା। ରମଣୀ ରଞ୍ଜନ ଜେନା, ଆଲୋକା ପାଣିକର ଓ ଗୀତା ମହାଳିକଙ୍କ ସମେତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀମାନେ ତାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟ ଅଟନ୍ତି।
ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ବ୍ୟାପକ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଶ୍ରୀ ରାଉତଙ୍କୁ ୧୯୭୭ରେ ଓଡ଼ିଶା ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୮୪ରେ ସାହିତ୍ୟ କଳା ପୁରସ୍କାର, ୧୯୮୫ରେ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, ୨୦୦୩ରେ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ ସଦ୍ଭାବନା ପୁରସ୍କାର, ୨୦୦୫ରେ ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ସମ୍ମାନ ଓ ୨୦୧୧ରେ ଟାଗୋର ଏକାଡେମୀ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।ତାଙ୍କ ପରିବାରରେ ତାଙ୍କ ଝିଅ ତଥା ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟଶିଳ୍ପୀ ମଧୁମିତା ରାଉତ ଓ ପୁଅ ମନୋଜ ଓ ମନ୍ମଥ ରାଉତ ଅଛନ୍ତି। ୨୦୧୭ରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ମମତା ରାଉତଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଘଟଣାରେ ଶୋକ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମୋହନ ଚରଣ ମାଝୀ। ସେ କହିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଜଗତ ପାଇଁ ଏକ ଅପୂରଣୀୟ କ୍ଷତି। ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟକୁ ଶାସ୍ତ୍ରଭିତ୍ତିକ ଜ୍ଞାନରେ ଆହୁରି ସମୃଦ୍ଧ କରିବା ତଥା ଜାତୀୟ ଓ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟସ୍ତରରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ଗରିମା ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ତାଙ୍କ ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଅବଦାନ ଚିର ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇରହିବ।
